چه اتفاقی افتاد که انسان، همان انسانی که روزگاری برای
فرار از آسیب حیوانات روی درخت می خوابید و از سنگ و ریشه و ساقه های
گیاهان برای حفظ جانش استفاده می کرد!... توانست به ماشین پرنده، شکافتن
اتم، نفوذ در دل اقیانوس و فضا و هزاران اندیشه نوی دیگر فکر کند.


او از همان روزی که با دستانش تمام ناشناخته های اطراف را لمس
کرد و با فکر توانمندش با سایر همنوعان ارتباط برقرار کرد، قدرت خارق
العاده ای را به نمایش گذاشت تا نشان دهد حیوانی فهیم و هوشمند است که با
نیروی دست و مغز خود این برتری را نشان می دهد.


در همین راستا بود که نه تنها نسبت به سایر موجودات تفاوتهای
عمده ای را نشان داد، بلکه بر مبنای همین هوش و خرد عده ای از انسانها از
عده دیگر متمایز شدند و افراد هوشمند و باخرد اسبابی در دست گرفتند که
گروهی از نعمت به کارگیری آن چندان بهره ای نداشتند. کلیدی که بسیاری از
درها را باز می کرد! با همین باور بود که کم کم به این نتیجه رسیدند عده ای
نسبت به عده دیگر خوش فکرتر هستند و سعی کردند این تفاوتها را به شکلهای
مختلف بیان کنند و از همان کودکی به آموزش استفاده از نیروی اندیشه و هوش
انسانی بها دادند.


اگر اهل دیدن کارتون باشید، حتما کارتون «ایکیو سان» همان پسر
باهوشی که با کمی تأمل اندیشه های نویی را ارائه می داد، به خاطر دارید.
خلق این کارتون برای کودکان سنین پایین گویای این تفکر بود که از نیروی فکر
خود استفاده کنید.


در واقع نام این پسر تداعی «IQ» بود! اصطلاحی که این روزها
زیاد استفاده می شود و حتی در بین کودکان نیز می شنویم که در لابه لای جر و
بحث های کودکانه شان، آنجا که می خواهند به دوستشان نشان دهند کاری از سر
بی عقلی کرده است، به طعنه می گویند.!؟ «IQ»


. «IQ» چیست؟


IQ یا همان «Inteligence Quotient» عبارت است از بهره هوشی و
با کمک آن می توان توانایی ذهنی یک شخص را نسبت به سایر افراد از همان گروه
سنی ارزیابی کرد که با استفاده از تستهای هوش بررسی و محاسبه می شود.


نخستین تست هوش در سال (1904) توسط روانشناسی به نام «Alfred
Binet» در فرانسه طراحی شد. دولت از او خواسته بود راهی پیدا کند که کودکان
در مدرسه دسته بندی شوند و آنهایی که هوش معمولی دارند را از افراد کندذهن
جدا کنند. منظور از این کار این بود که هر گروه در کلاس و شرایط آموزشی
خاص خود قرار گیرد تا با توجه بیشتر از وقفه و موانعی که در امر تحصیل آنها
بود، جلوگیری شود. کار بر این اساس بود که یک سری آزمون تهیه کردند و فرض
را بر این گذاشتند که اگر 70% از کودکان 8 ساله بتوانند از عهده آن برآیند
معیار خوبی برای ارزیابی کودکان 8 ساله معمولی به دست آمده است و به دنبال
آن اصطلاح IQ را مطرح کردند و حاصل نسبت سن مغزی به سن سالهای عمر ضربدر
عدد 100 را بهره هوشی نامیدند.


برای نمونه اگر کودک 8 ساله ای می توانست از تست کودک 10 ساله
امتیاز مناسب را به دست آورد، نتیجه بهره هوشی او عبارت بود از: 125 = 8 ÷
(100 * 10) = IQ هوش چیست؟ با تعاریفی که از «IQ» ارائه شد، به راحتی می
توان دریافت که فاکتور اصلی و مورد نظر در این ارزیابی هوش است. صفت و
ویژگی ای که افراد را از هم متمایز می کند و باعث شده است این روزها به
مدارس «تیزهوشان» رنگ و رونقی داده شود!!


بهره و توان هوشی مفهومی پیچیده است که تحت تأثیر فاکتورهای
محیطی و بیولوژیک است. «هوش» ابزاری است که انسان به کار می گیرد تا
بیاموزد، به خاطر بسپارد و مشکلات را حل کند و به طور کلی با استفاده از آن
می تواند بهتر و مؤثرتر با دنیای اطرافش ارتباط برقرار کند.

براساس نظر کارشناسان علم روانشناسی می توان هوش را چنین تعریف کرد:


- ساز پذیری عمومی و کلی با مشکلات جدید زندگی.


- توانایی به کارگیری فکر.


- ظرفیت پذیرش اطلاعات جدید و میزان اطلاعات موجود.


- توانایی تشخیص فهم و استدلال و...


اغلب مردم درک، تصور و به عبارتی باوری درونی نسبت به این توان
دارند. استفاده از صفاتی چون باهوش، کندذهن، کودن، سفیه، نادان، زیرک و...
نشان دهنده همین اعتقاد است، اگرچه هنوز بین افراد تعریف جامع و همه گیری
برای هوش وجود ندارد.


* آیا هوش ارثی است؟


تصور اینکه میزان هوش را می توان اندازه گیری کرد در قرن 19
توسط دانشمند انگلیسی «Francis Galton» مطرح شد. دیدگاه کلی زمان او این
بود که نژاد انسانی تعداد کمی نابغه و تعداد کمی سفیه دارد و بقیه ترکیبی
از افراد هوشمند هستند. او قابلیتهای هوشی را مانند ویژگیهای جسمی موروثی
می دانست، همانند آنچه در مورد رنگ مو، چشم و پوست اتفاق می افتد.


در طی بیش از 3 دهه گذشته صدها کارشناس با درجه و امتیازبندی
های متفاوت سعی داشته اند شرایطی ایجاد کنند که هوش به طرز قابل توجهی
افزایش یابد. به همین خاطر در طی چند سال بر روی یک سری افراد آزمایشهایی
انجام دادند و با صرف هزینه های بالا بر روی آنها آموزشهایی انجام شد.


پس از پایان کار آموزش نتیجه چنین بود:


1- تفاوت در مقیاس IQ معادل 10-5 واحد شد.


2- ماندگاری مطالب مدت کوتاهی بود و در عرض یک سال پس از تکمیل آموزشها کمرنگ شد.


3- و مهمتر از همه اینکه آنها در چارچوب خاصی آموزش دیدند و
تنها در همان محدوده موفق عمل نمودند و در صورت عمل کردن و تغییر تست ها
عملکرد خوبی نشان ندادند.


در حال حاضر به این نتیجه رسیده اند که تفاوتهای فردی در IQ و
ظرفیت پردازش اطلاعات شدیداً تحت تأثیر فاکتورهای موروثی است و آموزش و
تمرین و تکرار تا 15% میزان IQ را تغییر می دهد.


* امتیازبندی در تست IQ به چه معناست؟


در این تست یک امتیاز میانگین و عدد متوسط 100 را درنظر می
گیرند و انحراف استاندارد را (15) محاسبه می کنند و براساس آن توزیع نرمال
IQ در جوامع چنین گزارش می شود: - 68% افراد جوامع IQ (115-85) دارند، یعنی
(15+100) - 95% افراد IQ (130 - 70) دارند. - 5% هم IQ زیر 70 را به خود
اختصاص می دهند.

امروزه تست IQ تنها برای کودکان به کار نمی رود، بلکه
برخلاف آنچه در بدو امر اتفاق افتاد، شامل بزرگسالان هم می شود و نحوه
بررسی به شیوه ای است که یک تست مشخص به گروه سنی خاصی داده می شود و نتیجه
علنی و عینی حاصل از تست ها در آنها با نتیجه حاصل از همان تست در گروه
سنی مورد نظر مقایسه می شود.


معایب تست های IQ چیست؟


این تستها برای انداه گیری هوش روش مناسبی است، اما برای تعیین
بهره هوشی خیلی بالا یا خیلی پایین چندان صحیح نیست. از این آزمون برای
اندازه گیری هوش در زمینه های ریاضی، علوم، تاریخ و... استفاده می شود. اما
جهت سنجش استعداد هنری و سایر موارد مشابه کارآیی ندارد. از دیگر مشکلات
عمده تستهایIQ می توان به موارد زیر اشاره کرد.


1- فرهنگ محیط تنظیم تست بر روی این آزمونها تأثیرگذار است و
در برخی موارد عملکرد نادرست به دلیل عدم آگاهی و برخورد با بعضی موارد
مطرح شده است.


2- به علت تنوع تست ها، امتیازبندی و محاسبات نیز متفاوت است.


3- شرایط روحی و اوضاع و احوال محیطی حاکم بر آزمون دهنده در نتیجه تست تأثیرگذار است.


چند نکته جالب حاصل از یک دوره تست IQ:


- تحقیقات نشان می دهد کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند
تا 3 سالگی 15 واحد نسبت به سایر همسالان افزایش IQ نشان می دهند.


- افراد چشم آبی نسبت به افراد چشم قهوه ای بهتر عمل می کنند.


- همچنین عملکرد افراد چپ دست در مقایسه با راست دستها بهتر بود. - IQ انیشتین 160 بوده است.


به طور خلاصه تعریف هوش از نگاه وکسلر:
تفکر عاقلانه



عمل منطقی



رفتار مناسب در محیط