دنیای ارتباطات است. جمعیت کره زمین در 60 سال اخیر 2 برابر و روابط اجتماعی متحول شده است. از ابتدای دنیا مردم درصدد یافتن راه هایی برای برقراری ارتباط از راه دور بوده اند؛ پیک، نامه، تلگراف، تلفن، پیامک و نامه های الکترونیکی مسیر این پیشرفت را نشان می دهند.... چنان به تلفن همراه خود وابسته شده ایم که اگر روزی آن را همراه نداشته باشیم کلافه و بی قرار خواهیم بود. اما همانند سایر وسایل مدرن، استفاده از این دستگاه ها در کنار مزایای آن مشکلاتی را هم به همراه دارد. ? شما به عنوان یک روان پزشک چه تعریفی از تلفن همراه دارید؟ موبایل یک وسیله ارتباط جمعی است که سبب تسهیل برقراری ارتباط می شود. اما امروزه دیگر صرفا یک وسیله ارتباطی نیست بلکه وسیله بازی، عکاسی، فیلمبرداری، دفتر روزانه و دسترسی به اینترنت است؛ به عبارتی یک وسیله چندوجهی است. ? چرا بعضی افراد در استفاده از تلفن همراه خود رعایت حق و حقوق و آسایش دیگران را نمی کنند؟ هنگام استفاده از هر تکنولوژی ای باید آرامش هم داشته باشیم. در ساخت هر کدام از این وسایل، هوش و زحمت فراوانی به کار رفته پس باید از آنها بجا، به موقع و در جهت آرامش و آسایش خود و دیگران استفاده کنیم تا سلامت روان ما و سایرین حفظ شود. ? آیا می توان برای بعضی از افراد، اصطلاح اعتیاد به موبایل را به کار برد؟ شاید بهتر باشد به جای اعتیاد، از کلمه وابستگی استفاده کنیم. عده ای به طور بیمارگونه به تماس های مکرر با موبایل یا پیامک یا بازی های آن رو می آورند. این وابستگی مانند یک مشغله فکری بروز می کند و احساس اجبار به استفاده از آن را به وجود می آورد. ? به نظر شما آیا لازم است در استفاده از موبایل محدودیت هایی اعمال شود؟ استفاده از هر وسیله ای باید قانونمند باشد. البته بعضی قانون ها نوشته نشده اند. به عنوان نمونه، استفاده از تلفن همراه در تاکسی ممکن است سبب ناراحتی سایر افراد شود یا استفاده از آن در بیمارستان باعث آزار بیماران می شود.
از سال 1979، اولین نسل تلفن های همراه به بازارهای آمریکا و ژاپن راه یافت و طی این 30 سال، این وسیله تبدیل به ابزاری ضروری و در دسترس برای بیشتر افراد شده است. امروزه زندگی بدون تلفن همراه برای بیشتر ما غیرقابل تصور است.
درباره استفاده از تلفن همراه و آثار آن بر خلق و خوی افراد و روابط انسان ها سوالاتی را از آقای دکتر محمدرضا خدایی، روان پزشک و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی پرسیده ایم.
عده ای از افراد به طور خودآگاه یا ناخودآگاه این نکته را رعایت نمی کنند. در اینجا استفاده از وسیله باعث سلب آرامش از دیگران می شود. به عنوان نمونه برخی از افراد، زنگ های گوش خراش و مردم آزار روی گوشی خود قرار می دهند و در هر جایی (حتی بیمارستان) از آن استفاده می کنند.
چنین افرادی اغلب مهارت ارتباطی و اجتماعی ضعیفی دارند و دیگران را درک نمی کنند. خودخواه هستند و فقط می خواهند کار خودشان را راه بیندازند.
در مواقع کمی هم این افراد دچار اختلالات روان شناختی یا شخصیتی هستند که همنوع خود را درک نمی کنند. آنها شخصیت ضداجتماعی دارند، خودشان را بالاتر از دیگران می بینند و به عبارتی خودپسند هستند.
انگار شخص گمشده ای دارد که باید زودتر به آن برسد. همین امر باعث اتلاف وقت زیادی می شود. در
گروه سنی نوجوانان هم می تواند باعث اختلال در تمرکز آنها در درس شود و نوجوان را حواس پرت، تحریک پذیر، زودرنج، خسته و مضطرب کند. به علاوه احتمال دارد عادات عصبی ای مانند ناخن جویدن، کندن مو و لب در آنها بروز کند.
مراجعه به ادامه مطلب
رعایت این نکات به احساس مسوولیت و نوعدوستی افراد دارد. اما از آنجا که شخصیت افراد متفاوت است و این حس مسوولیت را ندارند
شاید لازم باشد محدودیت هایی بر حسب شرایط در بعضی مکان ها و زمان ها تعیین شود. البته ابتدا باید یک کار کارشناسی انجام شده و منافع و معنای آن سنجیده شود.
? به عنوان نمونه، در مدارس آیا لازم است محدودیت هایی اعمال شود؟
بله. البته طبیعی است که خانواده نگران فرزندان خود هستند و ترجیح می دهند با استفاده از موبایل در همه لحظات از آنها باخبر باشند. اما باید دانست که مدرسه فقط محل آموزش درس نیست بلکه محل آموزش مهارت های اجتماعی است.
مدرسه محلی است که در آن کودک اجتماعی شدن و ارتباط با دیگران را یاد می گیرد. به علاوه یاد می گیرد که مستقل باشد. پس نیازی نیست که خانواده ها فرزند خود را در آنجا کنترل کنند و بهتر است این کار را بر عهده اولیای مدرسه بگذارند. به علاوه مضرات استفاده از موبایل در مدرسه گاهی از منافع آن بیشتر است.
به عنوان نمونه هنگامی که موبایل زنگ می زند توجه دانش آموز به درس کم می شود و او نگران است که اگر نتواند به گوشی خود جواب دهد والدین اش نگران خواهند شد. اما در ساعت های بعد از مدرسه که دانش آموز در راه است، استفاده از آن منعی ندارد و شاید به نفع او باشد.
? آیا این باور که «استفاده از موبایل به جوان ها احساس استقلال می بخشد» از نظر شما صحیح است؟
نه چندان. اعتمادبه نفس و حس استقلال، تزریقی نیست. دو نوع اعتمادبه نفس وجود دارد؛ واقعی و بادکنکی. اگر قرار است که وسیله ای سبب اعتمادبه نفس نوجوان شود، آن اعتمادبه نفس بادکنکی خواهد بود.
یعنی مانند بادکنک بزرگ و باهیبت است اما با سر سوزنی فرو می ریزد. برای ایجاد اعتمادبه نفس واقعی، مهارت های ارتباطی شغلی، تحصیلی و احساس رضایت درونی لازم است. نمی توان با کمک وسایل به جوان اعتمادبه نفس یا شخصیت بخشید.
به علاوه احتمال دارد که با داشتن تلفن همراه روابط بین نوجوان ها به هم بخورد. به عنوان نمونه باعث فخرفروشی شود. باید تلفن همراه را به وقت و در جای خودش در اختیار نوجوان قرار داد،
در زمانی که فرهنگ استفاده از آن را داشته باشد. به علاوه داشتن امکانات چندگانه برای آنها لازم نیست و گوشی ای که فقط امکان صحبت و فرستادن پیامک داشته باشد برای آنها کفایت می کند.
? آیا لازم است افراد همیشه در دسترس باشند؟ نمی توانند گاهی گوشی خود را جواب ندهند؟
افراد حقوق انسانی و فردی دارند. هر فردی آزاد است که با توجه به شرایط، برای خود حد و حدودی قائل باشد. حق دارد که آسایش، آرامش و آزادی داشته باشد و نباید در حریم شخصی وی وارد شد. اما در بعضی موارد این حد و حدود ممکن است باعث صدمه به دیگران شود که قابل قبول نیست.
فرضا شخصی که در جلسه است باید موبایل اش را خاموش کند اما در بعضی مواقع از نظر شغلی یا موقعیتی به وجود وی نیاز است و خاموش کردن موبایل تبعاتی دارد. در این صورت نباید موبایل خاموش شود. به علاوه گاهی خاموش کردن موبایل سبب نگرانی خانواده می شود.
پس با توجه به وجدان و رعایت حق و حقوق افراد، خودمان باید متوجه شویم که چه زمانی باید موبایل مان را خاموش کنیم.
? عده زیادی به خصوص جوان ها با پیروی از مد، دائما گوشی های خود را تغییر می دهند. این مساله نشانه چیست؟
موبایل یک نیاز است که جدیدا در جامعه حس می شود. خرید آن گاهی متناسب با نیاز و کاملا متعارف است اما در بعضی شخصیت های تنوع طلب که به آنها «گوشی باز» می گوییم، هیچ وسیله ای توجه شان را جلب نمی کند. آنها شاید نیازی به موبایل جدید نداشته باشند
اما به دنبال نشان دادن خودشان هستند و امکان دارد که با این خرید بخواهند حفره های شخصیتی یا عدم اعتمادبه نفس خود را جبران کنند. این افراد وسواس خرید دارند و هیچ گاه از خرید خود راضی نخواهند شد.
? استفاده نابجا یا سوءاستفاده از موبایل چه اثراتی روی خانواده ها و افراد دارد؟
وجود آزادی در جامعه ضروری است اما نباید حریم شخصی افراد را فراموش کرد. نباید به حریم دیگران تجاوز کرد یا بدون اجازه از آنها عکس یا فیلم گرفت. این کار حریم خصوصی خانواده را از بین می برد و بهداشت روانی آن را به هم می زند. یا به عنوان نمونه استفاده نابجا از پیامک در ذهن فرد مقابل ایجاد شک و تردید می کند.
به عنوان نمونه زن یک اس ام اس می گیرد و شوهرش شک می کند یا برعکس. آنها فکر می کنند طرف مقابل با چه کسی در تماس است؟ نکند غیرمتعارف باشد؟
همین امر شیرازه زندگی خانوادگی را دچار تزلزل می کند و سبب افزایش بی اعتمادی در خانواده ها می شود. گاهی هم ممکن است ارسال بلوتوث های نامناسب (به نوجوان ها) باعث به هم ریختن ذهنیت آنها شود.
? آیا می توان شخصیت افراد را با پیامک هایی که می فرستند شناخت؟
شخصیت شناسی کار ساده ای نیست. ممزوجی از ژنتیک، نژاد، خصوصیات روان شناختی و اجتماعی است و نمی توان فقط با یک رفتار، شخصیت افراد را شناخت.
اما شاید بتوان گفت عده ای که پیامک های زیادی می فرستند، توجه طلب و تنوع جو هستند و می خواهند خودشان را به دیگران نشان دهند
البته نمی توان شخصیت خاصی را به آنها نسبت داد. در بعضی موارد هم افراد با شخصیت های ضداجتماعی، برای آزار دیگران پیامک های نامناسب ارسال می کنند.
? آیا می توان گفت با استفاده زیاد از تلفن همراه روابط انسانی قربانی شده است؟
بله تا حدی. عده زیادی تلفن را جایگزین دید و بازدید و روابط نزدیک کرده اند. اما باید دانست که روابط اجتماعی انسان ها فقط رابطه شنوایی نیست و
نباید به عنوان رفع تکلیف از موبایل استفاده کرد. برای ایجاد آرامش و تفاهم و سلامت روان لازم است که کنار هم بودن، نزدیک بودن، شنیدن و دیدن یکدیگر را فراموش نکنیم. تلفن همراه باید عامل تقویت روابط اجتماعی باشد، نه تضعیف آن.
? 14 پـیـام کـوتـاه دربـاره تـلـفـن هـمـراه 
1) اعتیاد به موبایل در میان نوجوان ها به شدت افزایش پیدا کرده و همین موضوع مشکلات روحی و روانی بسیاری برای آنها به همراه دارد که باید از آنها آگاه باشند. استفاده بیش از حد از تلفن همراه در نوجوان ها ممکن است باعث شود آنها پرخاشگر شوند
و این پرخاشگری باعث درگیری در خانواده ها می شود. علت این امر احتمالا اثر امواج ماهواره ای تلفن همراه بر مغز است که ممکن است باعث بروز اختلالاتی در آن شود. به علاوه استفاده مداوم از موبایل، ممکن است سبب کم خوابی و استرس در میان نوجوان ها شود.
2) صحبت کردن با تلفن همراه، حدود 40 درصد فعالیت مغزی اختصاص داده شده به رانندگی را کاهش می دهد در نتیجه کیفیت رانندگی کم می شود.
افراد حتی هنگام راه رفتن در خیابان هم اگر مشغول مکالمه با تلفن همراه خود باشند قادر به ارزیابی دقیق وضعیت ترافیکی اطراف خود نیستند و همین امر برای آنها خطرناک است.
3) استفاده مداوم از موبایل در افراد باعث می شود، موبایل بخشی از آنها شود. گویی در طول روز جوراب تنگی پوشیده اند و حالا که آن را درآورده اند هنوز هم آن را حس می کنند.
چنین افرادی دائم احساس ارتعاش کاذب می کنند حتی هنگامی که تلفن خود را خاموش کرده اند. این امر باعث می شود آنها به محرک هایی که حتی وجود ندارد، پاسخ بدهند!
4) عده ای از افراد به بعضی فلزاتی که در تلفن های همراه به کار رفته (مثل نیکل) حساسیت دارند. این امر باعث ایجاد درماتیت تماسی می شود یعنی قرمزی یا حتی تاول هایی روی پوست ایجاد می شود. عده ای از افراد هم به قدری مشغول دریافت و ارسال پیامک هستند که روی انگشتان شان تاول یا زخم ایجاد می شود.
5) یکی دیگر از مشکلات تلفن همراه، آلودگی این دستگاه هاست. مشخص شده که انواع آلودگی ها و میکروب های مختلف روی گوشی های همراه وجود دارند.
حتی گفته شده که آلودگی تلفن های همراه از آلودگی سنگ های توالت هم بیشتر است! به این منظور لازم است که صاحبان تلفن همراه، دستگاه های خود را به طور مرتب تمیز کنند.
6) اگر تصمیم دارید برای فرزند خود تلفن همراه بخرید، بهتر است به او یادآوری کنید که از آن فقط در موارد ضروری استفاده کند و زمان گفت وگو با دوستان خود را تا حد امکان محدود کند. بهتر است خطرات استفاده زیاد از تلفن همراه را برایش توضیح دهید.
آنها باید بدانند که این وسیله تنها کاربرد ارتباطی دارد. به علاوه نحوه استفاده صحیح و منطقی از آن را به وی بیاموزید.به کودک خود هشدار بدهید که به افراد غریبه، اجازه تصویربرداری از وی را ندهد. به علاوه اصلا بهتر است تلفن خود را به غریبه ها ندهد.
7) زنگ تلفن هرکس، تا حدی روحیه وی را مشخص می کند. بهتر است برای زنگ تلفن خود از آهنگ های ملایم استفاده کنید. صدای آزاردهنده موبایل نشانه بی احترامی شما به دیگران است.
8) هنگامی که در مکان عمومی با تلفن همراه خود صحبت می کنید، بهتر است از جمع فاصله گرفته و با صدای آهسته با آن صحبت کنید. همچنین در جلسات، صدای تلفن خود را خاموش کنید و اگر ناچار شدید به تماسی پاسخ بدهید، از دیگران عذرخواهی کرده و به گوشه ای بروید و کوتاه مدت و با صدای آرام صحبت کنید.
9) اگر فکر می کنید که ممکن است کودک شما وارد اینترنت شده و از آن استفاده نادرست بکند، هنگام انتخاب موبایل برای وی، نوعی ساده تر را انتخاب کنید که قابلیت اتصال به اینترنت را نداشته باشد.
10) در مراسم خصوصی دیگران، نباید بدون اجازه صاحب خانه از آنجا فیلم و عکس تهیه کنید. این کار تجاوز به حقوق دیگران است.
11) برای سرگرم کردن کودک خود از تلفن همراه استفاده نکنید. اکثر محققان معتقدند که امواج تلفن همراه برای کودکان خطرناک است.
12) استفاده از تلفن همراه در دوران بارداری، ممکن است سبب بروز مشکلات رفتاری در کودکان شود. البته برای اثبات دقیق آن نیاز به تحقیقات بیشتر وجود دارد.
13) استفاده از تلفن همراه در کنار تخت بیمار یا تجهیزات پزشکی، خطرناک است و سبب اختلال در این دستگاه ها می شود. به همین علت مسوولان بیمارستان ها باید در این مورد اطلاع رسانی لازم را انجام دهند.
14) گاهی تلفن همراه خود را خاموش کنید و آن را در گوشه ای بگذارید. لازم نیست در همه لحظات در دسترس باشید.
