نوجوان در دوران بلوغ علاوه بر تغییرات جسمی ، دستخوش یکسری تغییرات و علائم روانی می شود که شناخت این علائم به والدین و مربیان برای درک بهتر نوجوان ، برخورد صحیح و منطقی با وی و رفتار مناسب با شرایط روانی و رفتاری آنان کمک زیادی می کند .
بلوغ به چهار مرحله تقسیم می شود :
مرحله قبل از بلوغ که بین ??-?? سالگی قرار دارد . ولی گاهی بلوغ جسمی نیز در این مرحله اتفاق می افتد .
مرحله ?? تا ?? سالگی که معمولاً مرحله بلوغ جسمی است .
مرحله بعد از بلوغ یا مرحله اواسط نوجوانی که مرحله ??-?? سالگی است .
مرحله ?? تا ?? سالگی که اواخر بلوغ و مرحله تکامل رشد جسمی است .
ویژگیهای روانی و رفتاری بلوغ در دختران ?? - ?? ساله
این ویژگیها عبارتند از : میل به گوشه گیری ، حساسیت بسیار نسبت به انتقاد دیگران ، بی قراری ، بی ثباتی ، تحریک پذیری ، نوسان در خلق و خو ، مخالفت با خانواده و دوستان و به طور کلی جامعه ، در رؤیا فرو رفتن ، شرم و حیای مربوط به تغییرات ناشی از بلوغ جنسی ، تنبلی و سستی ، نافرمانی از بزرگترها ، خیره سری و خودرأیی ، نداشتن احساس امنیت و اعتماد به نفس ، مقاومت در برابر پند و اندرز والدین ، تمایل شدید به ارتباط نزدیک با دوستان و گفتگوهای پنهانی و طولانی با آنها ، حساسیت نسبت به آراستگی ظاهر خود و صرف وقت جلوی آینه . نوجوانان در این سنین ، لباس پوشیدن به شیوه ای متفاوت با معیارهای خانواده و همسان ،با گروه هم سن و سال خود را ترجیح می دهند .
این علائم که حدود یک سال پیش از بلوغ آغاز می شود ، در مرحله جنسی رو به شدت می گذارد و در مراحل پایانی بلوغ بتدریج کاهش می یابد . باید به تفاوتهای فردی بین نوجوانان توجه داشت ، یعنی اینکه ممکن است این علائم به صورت یکسان در همه نوجوانان ظاهر نشود ، ضمن آنکه اغلب نوجوانان احساسات و عواطف خود را در این مرحله از رشد بروز نمی دهند .
ویژگی های روانی و رفتاری بلوغ در دختران ??-?? ساله
بیشتر دختران در سنین ??-?? بالغ شده اند . دختران حدود ? سال زودتر از پسران بالغ می شوند .
تعدادی از دختران رشد جنسی را که مهمترین تغییر در این دوره است ، خوشایند و برخی آن را موجب ناراحتی و دستپاچگی خود می دانند .
معیارهای رفتار و لباس پوشیدن را گروه هم سن و سالش برای او تعیین می کند . کنجکاوی رو به افزایش درباره جنس مخالف ، در رؤیاهای عاشقانه فرو رفتن و اشتغال ذهنی از ویژگی های روانی این دوره است . علاوه بر اینها تفکر نوجوان به صورت انتزاعی در می آید که مرحله تازه ایی از هویت یابی ( شناخت خویش ) و رشد و شکوفایی اوست . جهت گیری آینده و اندیشیدن درباره تصمیمات مهم زندگی مانند تحصیل ، اشتغال ، انتخاب همسر و ازدواج ، بخش مهمی از رؤیاهای او را تشکیل می دهند . به طور خلاصه می توان گفت در این گذرگاه ، زندگی آینده نوجوان پایه ریزی می شود . رابطه او با والدین و مربیان از شکل رابطه کودک با پدر و مادر یا مربی ، به رابطه یک نوجوان در آستانه بزرگسالی با بزرگسالان دیگر از قبیل والدین و مربیان تبدیل می شود و همین امر توقعات زیادی را در او به وجود می آورد . لذا نوجوانان در این سنین به برخورد بزرگسالان با خود بسیار حساس هستند . نقش مهم و حساس والدین و مربیان در برخورد با نوجوانان در این مرحله قابل توجه و تأمل است .
بهداشت روانی دوران بلوغ و نوجوانی در دختران :
بهداشت روانی نوجوانان اهمیت قابل ملاحظه ای دارد ؛ زیرا وضعیت و سلامت روانی آنان در این دروه ،اثرات زیادی بر الگوهای سازگاری رفتاری در بزرگسالی خواهد داشت . در مواردی مشاهده می شود که بزرگسالانی که مسئولیت بهداشت و سلامت روانی نوجوانان را در جامعه برعهده دارند ، توجه لازم را نسبت به این امر مهم نشان نمی دهند . در زیر چند توصیه در زمینه بهداشت روانی نوجوانان ارائه می شود :
برای ورود به دنیای پرتلاطم نوجوانی ، لازم است والدین و مربیان برای تفاهم با نوجوان ، درک شرایط و وضعیت رشد جسمی ، جنسی ، روانی و اجتماعی نوجوان و ایجاد یک رابطه عاطفی ، صمیمانه و احترام آمیز با او تلاش کنند .
هر اندازه دانش و آگاهی والدین - که مهمترین منابع اطلاعاتی و کمک به نوجوانان هستند - در زمینه بلوغ و دوران نوجوانی بیشتر باشد ، از نگرانی های و مشکلات نوجوانان در این دوره بحرانی کاسته می شود .
با فرزند نوجوان باید درباره تغییرات جسمی ، زیستی ، جنسی ، روانی و اجتماعی بلوغ به گفتگوی صادقانه و صمیمانه نشست .
این کار باید در زمانهای مقتضی پیش از وقوع بلوغ انجام پذیرد .
گفتگوی والدین با نوجوان باید جدی و در عین حال همدلانه و با محبت باشد .
نوجوان باید با بلوغ و تغییرات جسمی ، زیستی و جنسی ناشی از آن و عملکرد سیستم باروری کاملاً آشنا شود و سپس با اثرات بلوغ بر تغییر وضعیت روانی و اجتماعی نوجوانان آشنایی یابد.
با پذیرش نوجوان و کمک به او در جهت شناخت ماهیت نوجوانی و ابعاد گوناگون جسمی ، روانی ، اجتماعی ، باید نوجوانان را در کنار آمدن با تغییرات سریع و پیچیده ناشی از بلوغ و سازگاری آنان با شرایط و تحولات پیش آمده یاری کرد .
به نوجوانان باید در زمینه شناسایی خویشتن و پذیرش آن و همچنین استفاده حداکثر از توانایی ها و استعدادهایش کمک شود .
دختران و پسران در پایان این دوره ( بلوغ ) هویت جنسی و اجتماعی خود را می یابند و برای مسئولیت های فردی ، خانوادگی و اجتماعی آمادگی پیدا می کنند . با واگذاری مسئولیت های در حد توان نوجوان به او ، به رشد حس مسئولیت پذیری و افزایش اعتمادبنفس وی کمک می شود . نوجوانانی که از رشد جمسی و روانی متعادل و مطلوبی برخوردارند ، هویت خویش را می یابند و مسئولیت های اواخر دوران نوجوانی را بهتر می پذیرند و از اعتماد به نفس بیشتری نیز برخوردارند . داشتن انتظارات و توقعات بیش از حد توان نوجوان ،ممکن است منجر به احساس سرخوردگی و عدم کفایت فردی و اجتماعی او شود .
با توجه به تفاوتهای فردی نوجوانان باید با آنان رفتار شود .
در دوره نوجوانی ، ترسها و نگرانیها ، معمولاً با احساس بی کفایتی اجتماعی و عدم اطمینان در تصمیم گیری همراه است . باید به نوجوان کمک کرد تا با کسب مهارتهای اجتماعی و دریافت راهنمایی های تحصیلی و شغلی مناسب ، بر ترس ها و نگرانی های خود غلبه کند یا آنها را کاهش دهد . یکی از مسئولیت های مهم والدین این است که با ایجاد فضایی آرام و به دور از تشنج ، فرصت ها و امکاناتی برای نوجوانان در فعالیت های ورزشی ، هنری و ... فراهم آورند تا در رشد استعدادها و کسب مهارتهای مختلف ، به آنان کمک کنند .
با برخورد احترام آمیز با نوجوان ، باید عزت نفس او را افزایش دهید و به او برخی از نقشهای بزرگسالی را با نظارت و راهنمایی واگذار کرد و از این طریق مسئولیت پذیری را بتدریج دراو پرورش داد .
خشم و احساس ناراحتی و بدخلقی در نوجوانان ، بیشتر در نتیجه تعارض و درگیری با والدین و مربیان در مورد وظائف و تکالیفی است که در خانه و مدرسه و فعالیتهای اجتماعی از او انتظار می رود . برای کاهش این مشکلات ، ایجاد یک رابطه عاطفی ، صمیمانه ، و احترام آمیز برای تفاهم با نوجوان و درک شرایط جسمی و روانی او و همچنین ارائه یک الگوی مسئولیت پذیری مناسب برای او ،لازم و مؤثر است .
بسیاری از اختلافهای بین والدین و نوجوان غیرضروری و قابل پیشگیری است . باید دانست که منشأ این اختلافها ، تلاش نوجوان برای رهایی از وابستگی کودکی و آماده شدن برای زندگی مستقل بزرگسالی است . باید به آنان اطمینان داده شود که بالاخره بزرگسال و مستقل خواهند شد . هر قدر والدین بیشتر بدانند که تغییرات خلقی ، روانی و رفتاری نوجوان تا حد زیادی منشأ زیستی و فیزیولوژیکی دارد ، بیشتر با آنان همدردی و همدلی کنند و تلاش و مبارزه نوجوان برای بزرگ شدن را بهتر و بیشتر درک کنند .
با رفع تبعیض ، حسادت در نوجوانان ریشه کن می شود ، چرا که پیدایش حسادت در نوجوان به طور عمده ناشی از تبعیص والدین و مربیان است . ابعاد مختلف رشد در دوره نوجوانی ( جسمی ، زیستی ، جنسی ، روانی ، اجتماعی ) به یکدیگر مربوط و درهم تنیده اند . بنابراین مشکل عاطفی نوجوان ممکن است در سازگاری اجتماعی او خلل ایجاد کند . باید سعی شود بین فرزندان تبعیض جنسیتی وجود نداشته باشد . بویژه در گفتگوهای خصوصی مربوط به مسائل جنسی ، بر رابطه متقابل پدر با پسر و مادر با دختر تأکید می شود . ایجاد فضای امن و محبت آمیز توأم با احترام در خانواده به نوجوان کمک کند تا این دوران دشوار را راحت تر بگذراند ، باید بر نهاد خانواده تأکید شود . دانستن این مسئله که ازدواج تنها راه تأمین نیاز جنسی و تشکیل خانواده است ، نیز ضروری است . به نوجوانان باید تأکید شود که با رسیدن به سن بلوغ احتمال حاملگی وجود دارد تا در صورت ازدواج زودهنگام کاملاً از خود مراقبت کنند . والدین مطمئن ترین افراد در زندگی نوجوان هستند . آنها می توانند با ایجاد رابطه مطلوب با او و نا دیده گرفتن بسیاری از اختلالات خلقی ، رفتاری و عاطفی و نظارت مداوم توآم با همدلی ، در پیشگیری از بسیاری از مشکلات و بزهکاریها نقشی مؤثر ایفا کنند . بنابراین توجه شود که اگر نوجوانان با والدین به هر دلیلی مشکلی دارند و یا نیاز به اطلاعات بیشتری دارند ،حتماً با مشاوران مورد اطمینان نظیر معلمان و مشاوران مدرسه و خارج از مدرسه مشورت کنند یا از خودآموز و جزوات مربوطه استفاده کنند تا از راهنمایی های لازم برخوردار شوند .
********************************************************
بی اشتهایی عصبی
بی اشتهایی عصبی اختلالی است که در دوره بلوغ ممکن است بروز نماید. اغلب نوجوانانی که دچار مشکل می‌شوند افرادی زیرک, حساس و باهوش و تحریک پذیر هشتند. کمک به نوجوانان دچار بی‌اشتهایی عصبی از نظر تغذیه ای حائز اهیمت است. در بی اشتهایی عصبی که با محدود کردن دریافت کالری منجر به کاهش وزن یا ایجاد اختلال در افزایش وزن دوران بلوغ می‌شود تمایل به لاغرتر بودن و توهم چاق بودن وجود دارد. تمایل به لاغر بودن در میان دختران معمولتر است . این دختران علیرغم اینکه لاغرند فکر می‌کنند که چاق هستند و دچار توهم چاق بودن می‌باشند. این علامت می‌تواتند مشخص کننده بی‌اشتهایی عصبی باشد. بی اشتهایی عصبی منجر به آمنوره (قطع قاعدگی)، کاهش دمای بدن و نارسایی های قلبی عروقی خواهد شد. وزن کم , آمنوره و تغذیه ناکافی، دختران دچار بی اشتهایی عصبی را به پوکی استخوان مستعد می نماید. کاهش دمای بدن موجب عدم تحمل سرما و اختلال در ضربان قلب می‌شود. ناپایداری سیستم قلب و عروق نهایتا منجر به ضعف، خستگی، گیجی، غش و مرگ خواهد شد.
************************************************
نیاز دختران نوجوان به خواب بیشتر
دختران نوجوان به بیش از ? ساعت خواب در شبانه‌روز نیاز دارند. این افزایش نیاز به خواب به‌دلیل تغییراتی است که به‌طور طبیعی در سنین رشد در بدن آنها رخ می‌دهد.اگر این نیاز دختران نوجوان در نظر گرفته نشود، ممکن است بدخلق و افسرده شوند و حتی افت تحصیلی پیدا کنند.
به دختران نوجوان نیز توصیه می‌شود که برای داشتن خوابی مطلوب و مؤثر، در ساعات مشخصی از شب به رختخواب بروند، قبل از خواب با خواندن جملات آرامش‌بخش یا آرمش خود را آرام کنند، به کارهایی که باید در روز بعد انجام دهند فکر نکنند، ساعاتی از روز را به ورزش اختصاص دهند (البته نباید درست قبل از خواب ورزش کنند)، و از مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های کافئین‌دار در ساعات قبل از خواب بپرهیزند.
