جسم و روان انسان ارتباط و وابستگی شدید به هم دارند لذا بیماری در هر کدام ، دیگری را نیز تحت تاثیر قرار می دهد عوارض وعلائم بیماری جسمی معمولاً با چشم قابل دیدن و یا با حواس پنجگانه قابل درک می باشند اما علائم بیماری روانی معمولاً در عواطف ، احساسات و رفتار فرد نفوذ پیدا می کند و در اوایل بیماری یک حس و حالتهای مبهمی است که فرد به راحتی آن را درک نمی کند .
تقسیم بندی بیماریهای روانی :
?- بیماریهای خلقی :
خلق همان حالت هیجانی پایدار یک فرد است که گاهی به طور طبیعی در طیفی از شادی وغم در نوسان است . بیماریهای خلقی با احساسهای نابهنجار افسردگی و یأس مشخص میشوند که فرد به صورت مداوم دارای حالتهای مذکور می شود و انواع آن عبارتند از :
الف – بیماری افسردگی : خلق افسرده ، از دست دادن انرژی و علاقه ، احساس گناه ، کاهش تمرکز ، از دست دادن اشتها ، افکار خود کشی یا مرگ و مشکلات خواب و ... از علائم آن است که خود به چند دسته اختلال افسردگی اساسی ، افسردگی فصلی ، افسردگی اتیپیک یا غیرنرمال یا فیزئول ، افسردگی مضاعف ، اختلال افسرده خویی و... تقسیم می شود .
ب – بیماری اختلال دوقطبی : همچنان که از اسم آن پیداست دارای دو حالت است که یک حالت آن از علائمی مانند : خلق بالا ، پرش افکار ، کاهش خواب ، افزایش اعتماد به نفس ، خود بزرگ بینی ، افراط در فعالیت ، ولخرجی و افزایش میل جنسی و .... تشکیل شده است و حالت دوم برعکس ، احساس افسردگی می باشد که خود به چند دسته اختلال دو قطبی ? ، اختلال دوقطبی ?، اختلال خلق ادواری و .. تقسیم میشود .
-بیماری های اضطرابی :
اضطراب در بعضی شرایط و مواقع امری طبیعی است اما اگر به صورت احساس فراگیری از نگرانی یا وحشت درآید بیماری تلقی می گردد که انواع آن عبارت است از:
الف – اختلال هول (پانیک ) : دوره ای از ترس یا ناراحتی شدید است که ابتدا و انتهای آن مشخص میباشد که اغلب با بازار هراسی همراه می باشد که علائم آن به صورت تپش قلب ، تعریق ، لرزش ، احساس خفگی ، درد سینه ، تهوع ، سرگیجه ، ترس از دیوانه شدن ویا مردن ، مورمور شدن ، سرما لرزه و.. می باشد .
ب – هراس های بیمارگونی (فوبیا) : فرد، ترس مداوم و شدید از موقعیتهای معین یا اشیاء خاص و یا مکانهای خاص دارد و انواع مختلفی مانند هراس اختصاصی ، جمعیت هراسی ، بازار هراسی و ... دارد .
ج – اختلال وسواسی – اجباری : وسواس عبارت است از : فکر ، احساس ، اندیشه یا حسی عود کننده و مزاحم و اجبار نیز فکر یا رفتاری آگاهانه ، معیارمند و عود کننده است مانند : شمارش ، وارسی ، اجتناب ، شستشو و ... که این افکار وسواسی باعث اضطراب و رفتارهای اجباری باعث کاهش اضطراب می شود .
د- اختلال فشار روانی پس از آسیب (PTSD): مجموعه ای از علائم که پس از مواجهه (دیدن یا شنیدن ) با یک عامل فشار آسیب زای بی نهایت شدید برای فرد بوجود می آید که فرد به صورت ترس و درماندگی به این تجربه پاسخ می دهد و واقعه را دائماً در ذهن خود مجسم می کند و در عین حال می خواهد از یادآوری آن اجتناب کند .
هـ - اختلال اضطرابی فراگیر : اضطراب و نگرانی مفرط در اکثر اوقات روز درباره چندین واقعه یا فعالیت ، طی یک دوره حداقل شش ماهه تعریف می شود.
?-اختلالات روان پریشانه (سایکوز):
این گونه بیماران به صورت چشمگیر حس واقعیت سنجی آنان مختل می شود و فرد علی رغم داشتن توهم یا هذیان نسبت به بیماری خود بصیرت و آگاهی ندارد که انواع آن عبارتند از :
الف – اسکیزوفرنی : فرد از علائم هذیان ، توهم ، تکلم نابسامان ، رفتار نابسامان ، علائم منفی حداقل ? تای آن را به مدت ?ماه یا بیشتر داشته باشد درصورتیکه علائم کمتر از ? ماه باشد به آن اسکیزوفرنی فرم اطلاق می شود .
ب – عاطفه گسیختگی( اسکیزوافکتیو ) : در این بیماری فرد هم خصایص اختلال خلقی و هم خصایص اختلال روانپریشی را دارد .
ج – اختلال هذیانی : اختلالی است که بیمار علامت غالبش عمدتاً یک هذیان ثابت می باشد و سایر حوزه های کارکرد او مشکلی ندارد که انواع مختلفی مانند : بدگمانی یا پارانوئید ، خودبزرگ بینی ، عاشقی ، حسادت و.... دارد .
د- اختلال روانپریشی گذرا: فرد در عرض یک روز تا حداکثر یک ماه به دنبال یک فشار شدید روانی ، اجتماعی ، حس واقعیت سنجی او مختل شده باشد .
?- اختلالات شبه جسمی :
این نوع اختلالات عبارتند از : نشانه های جسمانی که عارضه ای طبی را تداعی می کنند ولی با هیچ عارضه طبی یا مصرف موادی خاص یا اختلال روانی دیگر قابل توجیه نمی باشند که انواع مختلف آن :
الف – اختلال جسمانی کردن : علائم مختلف جسمی متعدد است که با معاینات جسمانی و بررسی آزمایشات کافی قابل توجیه نمی باشند .
ب – اختلال تبدیلی : یک یا چند نشانه عصبی ( مثلاً ، فلجی ، کوری ، لنگیدن ، بی حسی ، غش کردن ) که با یک اختلال طبی یا عصبی شناخته شده قابل توجیه نبوده و با عوامل روانشناختی واسترس شروع و تشدید شود .
ج – خودبیمارانگاری : اشتغال ذهنی بیمار با ترس از بیمارشدن یا اعتیاد وی مبنی بر ابتلا به یک بیماری جدی .
د- اختلال بدریختی بدن : اشتغال ذهنی یا نقص تخیلی (مثل بینی بدریخت ) یا تحریف مبالغه آمیز یک عیب خفیف و جزیی در ظاهر جسمانی است .
هـ - اختلال درد : وجود دردی که مرکز اصلی توجه بالینی است . عوامل روانشناختی نقش مهمی در این اختلال به عهده دارند .
در تمام اختلالات ذکر شده اختلال ناشی ا زمصرف مواد و اختلال ناشی از طبی عمومی نیز باید به آنها اضافه کرد .
اختلالات جنسی : اختلالات تجزیه ای ، اختلالات خوردن ، اختلالات خواب ، اختلالات شخصیت ، اختلالات ناشی از سوء مصرف مواد ، اختلالات فراموشی و دمانس و .... از دیگر اختلالات مربوط به بیماریهای اعصاب و روان می باشد .
حدود یک سوم مردم دنیا در طول عمر دچار بعضی از علایم این اختلال می شوند ولی لزوما بیمار هیستریک نیستند.
این اختلال حدود 5 تا 15 درصد مشاوره های روان پزشکی در بیمارستان های عمومی را شامل می شود.
زنان حداقل دو برابر و گاهی تا 10 برابر مردان مبتلا می شوند و علایمی که نشان می دهند سمت چپ بیشتر از سمت راست بدن است.
این اختلال در تمام سنین یعنی از کودکی تا کهنسالی دیده می شود ولی شروع آن قبل از 10 سالگی و پس از 35 سالگی نادر است.
همچنین این اختلال در افراد کم سواد و طبقات اقتصادی پایین و روستاییان و همچنین افراد نظامی که موقعیت های جنگی را تجربه کرده اند بیشتر دیده می شود.
این بیماری در افراد خانواده بیماران مبتلا بیشتر دیده می شود که تا حدودی ناشی از یادگیری فرزندان از والدین است.
اختلالات جسمی و خصوصا بیماری های عصبی شیوع قابل ملاحظه ای در میان این مبتلایان دارند و از میان اختلالات روان پزشکی، افسردگی و اختلالات اضطرابی، با اختلال تبدیلی در زنان ارتباط دارند. اختلالات شخصیت نیز به کرات همراه با اختلال تبدیلی مشاهده می شوند، خصوصا اختلال شخصیت نمایشگر در زنان و اختلال شخصیت ضد اجتماعی در مردان.
اختلال تبدیلی در اثر واپس زدن تعارضات ناخودآگاه و تبدیل اضطراب به یک علامت جسمی ایجاد می شود.
علایم این اختلال بیمار را قادر می سازد به دیگران چنین القا کند که وی نیاز به توجه ویژه و درمان به خصوص دارد و همچنین یک ابزار غیرکلامی برای کنترل کردن یا بازی دادن دیگران می باشد.
با تصویربرداری از مغز، مشخص شده است که در این بیماران، متابولیسم نیمکره غالب، کاهش و متابولیسم نیمکره غیر غالب، افزایش می یابد.
این اختلال زمانی تشخیص داده می شود که درمانگر، ارتباطی ضروری و اساسی بین علت علایم عصبی و عوامل روان شناختی پیدا کند و این نشانه ها نباید نتیجه تمارض و یا اختلال ساختگی (که در آن فرد علایم یک بیماری را آگاهانه تقلید می کند) باشند.
در اختلال تبدیلی، بی حسی و مورمور شدن در اندام ها، کری، کوری، حرف نزدن و فلج عمومی بدن دیده می شود.
علایم حرکتی نیز شامل حرکات غیرطبیعی، اختلال در راه رفتن، ضعف عمومی، فلج، لرزش، تیک و حرکات پرتابی می باشد.
تشنج های کاذب علامت دیگری در اختلال تبدیلی است و تفکیک آن ها از تشنج های واقعی گاهی سخت است.
بیمار مبتلا به اختلال تبدیلی با کنار زدن تعارض های درونی و همچنین جلب توجه دیگران به منافع خود می رسد و همین موضوع موجب تکرار این رفتار می شود.
علایم ایجاد شده مدت کوتاهی طول می کشند و معمولا خود به خود برطرف می شوند.
روان درمانی حمایتی درمان را تسهیل می کند.
مهم ترین ویژگی درمان، برقراری ارتباط درمانگر با بیمار است. نباید به بیمار گفت که تو مشکلی نداری و یا این که علایم خیالی هستند زیرا بیماری وی شدیدتر می شود.
می توان از داروهای ضداضطراب و همچنین آرام سازی عضلانی (ریلاکسیشن) استفاده کرد.
یکی از جالب ترین انواع هیستری ها، هیستری جمعی است. این اختلال که نمونه ای از رفتارهای جمعی است شامل گسترش سریع و ناگهانی یک علامت یا یک سری علایم در یک گروه از افراد سالم است که هیچ توجیه فیزیکی و طبی برای آن یافت نمی شود.
در حقیقت این افراد به طور ناگهانی اعتقاد پیدا می کنند که به وسیله یک عامل خارجی بیمار شده اند.
به تعبیر دیگر هیستری جمعی بروز یک سری علایم فیزیکی در عده‌ای از افراد به صورت دسته جمعی است به صورتی که یک بیماری ارگانیک را مطرح می کنند ولی در واقع از یک علت روانی منشأ می گیرند.
اولین مورد گزارش شده از هیستری جمعی در ایران در سال 1365 در یک مدرسه دخترانه در استان کرمان بوده است، به طوری که افراد مبتلا به صورت حاد دچار اضطراب و نگرانی شده بودند. در سال 1371 و بعد از واکسیناسیون کزاز نمونه گیری از هیستری جمعی در 21 دختر دانش آموز در یک روستا از استان کرمان گزارش شد. بعد از تزریق واکسن علایمی به صورت غش و صرع کاذب، لرزش، اختلال دید، سردرد، تعریق و سوزش دست در یکی از دانش آموزان بروز کرد و به دنبال آن 9 دانش‌‌آموز دیگر نیز علایم مشابهی را تجربه کردند.
اصول درمان این اختلال عبارت است از: حفظ خونسردی و آرامش، جدا کردن افراد مبتلا از غیرمبتلا، خالی کردن محل بروز برای بررسی دقیق. به طور مثال تعطیل کردن مدرسه، بررسی دقیق تمام علت های احتمالی، بهره گیری از تکنیک های کاهش اضطراب و... .
اختلال تبدیلی عبارتست از یک یا چند نشانه عصبی که با یک اختلال طبی یا عصبی شناخته شده قابل توجیه نیست. فلج، کوری و کری شایعترین نشانه های اختلال تبدیلی هستند. اختلال تبدیلی اغلب با اختلال شخصیت پرخاشگر _ انفعالی، وابسته، ضد اجتماعی و نمایشی ارتباط دارد. نشانه های اختلال افسردگی و اضطراب اغلب در این بیماران دیده می شود. این بیماران در معرض خطر خودکشی قرار دارند.
در اختلال تبدیلی، بی حسی و پارستزی بخصوص در انتهای اندام ها شایع است. تمام وجوه حسی ممکن است درگیر شوند. پزشک ممکن است بی حسی مشخص دستکش و جوراب را در پاها و دست ها یا بی حسی نیمی از بدن را که دقیقاً در خط وسط بدن آغاز می شود را مشاهده کند. این علایم ممکن است یک طرفه یا دو طرفه باشند، ولی ارزیابی های عصبی سالم بودن راههای حسی را نشان می دهند. برای مثال در کوری تبدیلی، بیمار بدون برخورد با اشیاء و یا آسیب رساندن به خود راه می رود و مردمک هایش نسبت به نور واکنش نشان می دهند.
نشانه های حرکتی اختلال تبدیلی نیز شامل حرکات غیر طبیعی، اختلال در راه رفتن، ضعف و فلج، لرزش های موزون آشکار، حرکات کره ای، تیک و حرکات پرتابی می باشد. کلاً هنگام توجه به این حرکات شدت آنها بیشتر می شود. در این بیماران هیچ نوع فاسیکولاسیون یا آتروفی عضلانی دیده نمی شود( بجز فلج های تبدیلی دراز مدت) و یافته های الکترومیوگرافی طبیعی هستند. تشنج های کاذب علامت دیگری در اختلال تبدیلی است.
تفکیک تشنج های واقعی از تشنج کاذب صرفاً بر اساس مشاهده بالینی ممکن است دشوار باشد. گاز گرفتن زبان، بی اختیاری ادرار و آسیب دیدن پس از سقوط ممکن است در تشنج کاذب نیز دیده شوند، هر چند که این موارد معمولاً مشاهده نمی شوند. پس از تشنج کاذب رفلکس گاگ و رفلکس مردمک باقی می مانند و غلظت پرولاکتین خون بالا نمی رود. همچنین قابل ذکر است که هیچ کدام از علایم مذکور عمداً ایجاد نمی شود و یا بیمار ادای آنها را در نمی آورد. نسبت زنان به مردان حداقل 2 به 1 است. در کودکان دخترها به نسبت بیشتری مبتلا می شوند.
اختلال تبدیلی در هر زمانی از زندگی، از کودکی گرفته تا سنین پیری، ممکن است شروع شود، ولی در بین نوجوانان و بالغین جوان شایعتر است. داده های موجود حاکی از آن است که اختلال تبدیلی در بین جوامع روستایی، افراد کم سواد و کم هوش و گروه های اجتماعی – اقتصادی پایین و کارکنان نظامی که در موقعیتهای جنگی قرار داشته اند، شایعتر است. نشانه های اولیه اکثر بیماران مبتلا(100 تا 90 درصد) ظرف چند روز یا کمتر از یک ماه برطرف می شوند. حدود 75 درصد بیماران ممکن است دوره دیگری از بیماری را تجربه نکنند. عوامل مربوط به پیش آگهی خوب عبارتند از:شروع ناگهانی، عامل استرس زای مشخص، انطباق خوب پیش از بیماری، فقدان بیماری طبی یا روانی همراه. هر چند اختلال تبدیلی طول بکشد، پیش آگهی آن بدتر است.
درمان
?اغلب علایم تبدیلی خود به خود یا به دنیال در مان های رفتاری، تلقین و ایجاد یک محیط حمایت کننده از بین می روند.
الف) پس از انجام اعمالی که باعث تقویت رفتارهای بیمار گونه می شود(مانند بررسی های پاراکلینیکی و آزمایشگاهی، اعمال پیچیده تشخیصی و درمانی) خودداری شود.
ب) حضور خانواده و اطرافیان و توجه آنها به بیمار علایم را تقویت و تشدید می کند. بنابراین در زمان معاینه بیمار از اطرافیان خواسته می شود که اتاق معاینه را ترک کنند.
ج) خانواده بیمار تفهیم شوند که توجه به بیمار، اظهار همدردی و دلسوزی، مراقبت بیش از حد یا نشان دادن اضطراب و نگرانی به بیمار، رفتار بیمارگونه او را تشدید می کند. و همچنین به اطرافیان توضیح داده شود که هرگونه بهبودی را ولو جزیی مورد تشویق قرار داده و از این مسأله رضایت و شادی خود را اظهار کنند.
د) درمان علامت حاد عمدتاً از طریق تلقین به تنهایی یه توأم با روش های ذیل است:
1.تحریک فارادیک عضو مبتلا
2.هیپنوتیزم
3.دارو درمانی
برای دارو درمانی باید به پزشک متخصص روانپزشک(اعصاب و روان) مراجعه نمود.
Post Traumatic Stress Disorder ( اختلال فشار روانی پس آسیبی ) یک Anxiety Disorder محسوب می شود . که ممکن است پس از یک حادثه وحشتناک و یا آسیب شدید بدنی رخ دهد . از جمله حوادث آسیب زا که میتواند باعث بروز PTSD شود می توان به مورد حمله قرار گرفتن توسط دیگران ، بلاهای طبیعی و غیر طبیعی ، تصادف ها و درگیری های نظامی اشاره کرد.
کسانی که در ارتش خدمت کرده اند ، کسانی که در عملیات نجات مانند حمله تروریستی 2001 به نیویورک و واشینگتون شرکت کرده اند ، نجات یافتگان عملیات تروریستی مانند بمباران اکلاهما ( Oklahoma ، ایالتی در جنوب مرکزی آمریکا ) ، نجات یافتگان تصادفات ، کسانی که مورد تجاوزات جنسی و جسمی و دیگر جنایات قرار گرفته اند ، کسانی که به زور و به علت مشکلات از کشور خود مهاجرت می کنند ، باقی ماندگان زمین لرزه ، طوفان و شاهدان این حوادث و قبیل آن ، مستعد دچار شدن به PTSD هستند . همچنین خانواده های قربانی نیز می توانند مانند خود آنها به PTSD دچار شوند .
PTSD درهر سنی ممکن است رخ دهد و در خانم ها شایع تر است . همچنین ممکن است به صورت سلسله وار در خانواده منتشر شود . PTSD می تواند با افسردگی ، روی آوردن به مصرف مواد مخدر و الکل و اختلال اضطرابی همراه باشد .
تقریبا 30 درصد بازماندگان جنگ ویتنام به این مشکل دچار شدند . همچنین 8 درصد بازماندگان جنگ خلیج از آن رنج می برند ( حمله 1991 ارتش آمریکا و انگلیس به عراق برای پاسخ گویی تجاوز عراق به کویت و جنگ 2003 که در آن نیروهای آمریکا و انگلیس به عراق برای خلع صلاح کردن صدام را ، جنگ خلیج می گویند ) .
نشانه ها :
بسیاری از مردمی که از PTSD رنج می برند مستعدند تا دوباره در معرض حوادث قرار گیرند. و این باعث می شود بیماری بهبود نیابد . مخصوصا زمانی که اتفاقات دردناک هر سال یا بصورت دوره ای یاد آوری می شوند مانند مراسم سوگواری که سالگرد آن تکرار می شود . و این می تواند باعث دامن زدن به بیماری شود . PTSD زمانی تشخیص داده می شوند که علائم بیشتر از یک ماه خود را نشان دهند .
علائمی که با تکرار شد ن حوادث تلخ بروز می کنند :
1- داشتن خاطرات بد درمورد اتفاق
2- احساس اینکه حادثه بار دیگر از دوباره رخ داده است
3- داشتن احساسات بسیار برانگیخته زمانی که حادثه یاد آوری می شود
4- بروز علائم شدید فیزیکی زمانی که حادثه یاد آوری می شود مانند تپش قلب ، تعرق ، تنگی نفس ،
احساس ضعف و از دست دادن کنترل .
علائمی که به علت پرهیز از به یاد آوری حادثه بروز می دهد :
1- اجتناب از فکر کردن و سخن گفتن و یا شنیدن در مورد حادثه
2- دوری کردن از مردم یا فعالیت ها و مکان هایی که یاد آور حادثه اند .
3- مشکل داشتن در یاد آوری دلایل اصلی حادثه
علائمی که بعد از حادثه رخ می دهد :
1- از دست دادن علاقه نسبت به چیزهایی که قبلا مهم بودند
2- احساس دوری و بی تفاوتی نسبت به دیگران
3- از دست دادن احساسات . در این حالت دوست داشتن و عشق ورزیدن نسبت به دیگران بسیار نا ممکن می شود . حتی نسبت به کسانی که به فرد نزدیکند
4- مشکل در به خواب فرو رفتن و خواب ماندن
5- عدم تمرکز
6- احساس اینکه زندگی کوتاه است و دلیلی برای هدفمند بودن وجود ندارد
7- وحشت زدگی های مکرر
8- همیشه مراقب بودن
پیامدهای روانی و فیزیکی :
1- نارحتی معده و اختلال در اشتها
2- ناراحتی روده
3- مشکلات مربوط به Gynecology ( شاخه ای از پزشکی که بیماریها و سلامتی سیستم جنسی خانمها را مورد بررسی قرار می دهد )
4- تغییر وزن
5- دردهای مزمن ( درد گردن ، لگن و کمر در خانمها )
6- مشکل در خوابیدن و خواب ماندن
7- سردرد
8- تحریک های پوستی مانند جوش زدن ، دانه زدن یا خارش پوست
9- کج خلقی و تند خویی
10- کابوس دیدن
11- افسردگی
12- کمبود انرژی و خستگی مزمن
13- اعتیاد به الکل و مواد مخدر
14- اضطراب
15- Panic Attack
علت :
افرادی که در زمان کودکی مورد سوء استفاده قرار گرفته اند و یا دیگر مشکلات آسیب زا را تجربه کرده اند بیشتر در معرض PTSD قرار می گیرند .
مطالعات روی حیوانات و انسان نشان می دهد که مغز در ایجاد استرس نقش دارد . و این موضوع برای شناخت Anxiety Disorder ها مانند PTSD مهم است . ترس یک احساس است که به میزان خطر و طی یک فرایند اتوماتیک در بدن ایجاد می شود . در واقع ترس یک واکنش است که به وسیله یک ساختار کوچک در مغز به نام Amygdala ( لوزه یا بادامه ) بوجود می آید . بادامه یک ساختار پیچده در مغز است و تحقیقات به این موضوع اشاره دارند که اختلال فشار روانی پس از یک حادثه آسیب زا (PTSD ) شاید به علت فعالیت ناهنجار بادامه باشد .
اگر ترس حالت شرطی پیدا کند ، تغییر آن بسیار دشوار خواهد بود . گذرگاه های عصبی از بادامه به هیپوکامپوس ( یک ناحیه در مغز ) و نواحی پوستی مانند پیشانی ، بازدارندگی خود را تا از بین رفتن آن حفظ می کنند . اما هنگامی که شخص در شرایط بی پناهی ( Re-exposed ) قرار بگیرد ، ترس سریعا دوباره ظاهر میشود . به نظر می رسد که افزایش عوامل استرس زا بر روی محرک های ترس و شیوه های بازدارنده ترس تاثیر می گذارد. افزایش توانایی مهار ترس موجب کاهش اثرات آن می شود و بالا رفتن میزان استرس سبب کاهش این توانایی می شود . بنا براین ترسی که ناشی از قرار گرفتن در معرض عوامل آسیب زا است نشانگر ناتوانی در اثر بازدارندگی بخشهایی از هیپوکامپوس می باشد . و این موضوع گواه این مطلب است که رویدادهای آسیب زا در حافظه ی بیمار فاقد انسجام و یک پارچگی زمانی است . به علاوه شدید شدن حساسیت قرار گرفتن در معرض عوامل آسیب زا در بیماران PTSD موجب افزایش ترس در برابر محرک هایی می شود که عملا خطرناک و ترس زا نیستند .
با مطالعات بر روی بیماران PTSD بوسیله MRI ، حجم هیپوکامپوس هنگامی که مغز درگیر یادگیری و به خاطر سپاری است اندازه گیری شده است . بیمارانی که در جنگ و فعالیت های نظامی به PTSD دچار شدند ، میزان 8 درصد کاهش در سمت راست هیپوکامپوس را نشان می دهند . و یک کاهش 12 درصدی در سمت چپ هیپوکامپوس بیمارانی که در کودکی مورد تجاوز قرار گرفته اند دیده می شود .
مردم با PTSD دارای یک نا هنجاری در ترشح هرمون کلیدی که در واکنش به استرس ترشح می شوند ، هستند . یک فرد که در وضعیت خطرناک قرار دارد به طور طبیعی مقداری هرمون تسکین بخش ترشح می کند . که این باعث می شود فرد موقتا دردهای خود را حس نکند . دانشمندان پی برده اند که بیماران PTSD حتی بعد از خارج شدن از موقعیت خطرناک همچنان هرمون تسکین بخش را به میزان زیادی ترشح می کنند . و این موجب کاهش احساسات و آمادگی جسمی و روانی فرد می شود .
بعضی مطالعات نشان داده اند که کرتیزول ( یک هرمون ) در PTSD کمتر از میزان نرمال خود است و آدرنالین و نوراپی نفرین بیشتر از حد معمول هستند . نوراپی نفرین یک انتقال دهنده عصبی است که در مدتی که استرس به فرد وارد می شود ، رها می شود و یکی از عملکردهای آن فعال کردن هیپوکامپوس است . این نا متعدلی ها زمانی در بیماران PTSD بوجود می آید که مغز در حال سازمان دهی و ذخیره اطلاعات در حافظه بلند مدت است .
این نوع رفتار نوراپی نفرین توجیح می کند که چرا مردم حوادث مهیج را بهتر به خاطر می آورند . تحت استرس شدید ، نوراپی نفرین روی هیپوکامپوس اثر می گذارد و این باعث می شود که اتفاقات به صورت خاطرات قدرتمند و به یاد ماندنی در حافظه ثبت شود.
درمان :
درمان PTSD در ابتدا با یک ارزیابی و تجزیه تحلیل دقیق از شرح حال بیمار شروع می شود . و پیشرفت درمان نیاز به طراحی و برنامه ریزی خاص برای هر بیمار دارد . درمان ویژه PTSD تنها زمانی شروع می شود که شخص بازمانده سالم از شرایط بحرانی خارج شده باشد . در اینجا به چند نمونه از راه های درمان اشاره می کنیم :
· آموزش به بیمار و خانواده اش در مورد اینکه PTSD چگونه رخ می دهد ، چه تاثیری روی بیمار و اطرافیانش می گذارد و دیگر مشکلات ناشی از PTSD . دانستن اینکه PTSD از لحاظ پزشکی جزء اختلال های اضطرابی (Anxiety Disorders ) محسوب می شود برای ادامه درمان امری ضروریست .
· نمایش دادن اتفاقات از راه تصویر سازی ذهنی و تجسم به بیمار این امکان را می دهد که رویدادها را در یک شرایط سالم و امن دوباره تجربه کند و بر آن مسلط شود
· اصلاح احساساتی مانند شرمساری ، خشم و گناه که در میان بازماندگان حوادث آسیب زا عمومی هستند .
· آموزش بازماندگان برای مسلط شدن به خاطرات و واکنش ها و احساس هایی که ناشی از حوادث آسیب زا هستند بدون اینکه دستپاچه شوند . خاطرات حوادث آسیب زا معمولا بطور کامل درمان نمی شوند اما مهارت های کنار آمدن با آنها می تواند آنها را کنترل پذیر کند .
دارو درمانی :
بعضی داروهای ضد افسردگی جدید که SSRIs نامیده می شوند و بر روی سروتونین ( یک هورمون ضروری و یک انتقال دهنده عصبی ) اثر می گذارند یرای درمان PTSD استفاده می شوند . SSRI ها عوارض جانبی کمتری نسبت به داروهای ضد افسردگی قدیم دارند . با این حال بعضی بیمارانی که از داروهای SSRIs استفاده کردند به حالت تهوع خفیف و یا نوعی وحشت زدگی اشاره کرده اند که این عوارض با گذشت زمان از بین میروند . همچنین مشکلات جنسی یکی دیگر از عوارض جانبی این داروهاست . تغییر دوز یا تعویض دارو این مشکل را نیز از بین میبرد . در میان گذاشتن بروز عوارض جانبی با پزشک معالج بسیار مهم است .
Fluoxetine ، Sertraline ، Fluvoxamine ، Paroxetine و Citalopram از جمله داروهای SSRIs هستند که برای درمان PTSD تجویز میشوند . این داروها با دوز پایین تجویز می شوند و سپس رفته رفته تا آنجا که لازم باشد دوز را افزایش می دهند .
داروهای سه حلقه ای ( Tricyclics ) با دوز پایین تجویز می شوند و کم کم دوز را بالا می برند . این داروها دارای وسعت بیشتری از SSRI ها هستند و معمولا بیشتر برای اختلال های اضطرابی ( Anxiety Disorders ) استفاده می شوند . داروهای سه حاقه ای مانند SSRI ها تاثیر گذار و بهبود بخش هستند اما بسیاری از بیماران و پزشکان داروهای جدید را ترجیح می دهند . چراکه داروهای سه حلقه ای معمولا با عوارض جانبی مانند سرگیجه ، خشکی دهان ، خواب آلودگی و افزایش وزن همراه هستند .
روان درمانی :
CBT نوعی روان درمانی است که روی عوض کردن احساسات ، تفکر و رفتار بیمار کار می کند . Exposure therapy یکی از فرم های CBT است که به صورت مجزا برای هر بیمار مفید است . در بعضی حالات خاطرات تلخ از یک حادثه آسیب زا می تواند یک جا و همه با هم کنترول و مهار شوند . و در دیگر حالات ، ترجیحا این عمل بصورت تدریجی انجام می شود .
همراه با Exposure درمانی ، درمان CBT شامل آموزش مهارت های دیگر نیز می شود . تا بیمار به اضطراب خود مسلط شود . مهارت هایی مانند تکنیک های تنفسی یا بیوفید بک ( مهارتی که شخص می تواند عمل کرد غیر ارادی خود را کنترل کند ) ، مهار افکار منفی ، کنترول خشم ، مقاومت در برابر استرس ، مهار پیامدهای علائم آسیب زا مانند روی آوردن به مواد مخدر و الکل و بادگیری مهارت های اجتماعی .
Eye Movement Desensitization and Reprocessing ( EMDR ) یک درمان نسبتا جدید است که شامل Exposure درمانی و CBT می شود . که با تکنیک هایی که موجب دگرگونی حواس می شوند آمیخته شده است .شواهد نشان می دهند که EMDR برای درمان PTSD موثر است .
فوبی اختصاصی عبارت است از ترسی شدید، دایمی، افراطی و یا نامعقول که در صورت وجود و یا انتظار شیء یا موقعیتی معین (مانند بلندی، حیوانات، تزریق، دیدن خون، سوار هواپیما شدن) بروز می کند. در این بیماران به محض مواجهه با محرک هراس آور مذکور، تقریباً همیشه پاسخی اضطرابی برانگیخته می شود که می تواند به شکل حمله پانیک درآید. این حملات وابسته به همان موقعیت خاص است. خود بیماران می دانند که ترس شان افراطی و یا نامعقول است. اینان از موقعیت هراس آور مذکور اجتناب می کنند و در غیر اینصورت، با اضطراب یا رنج و عذاب شدید، آن را تحمل می نمایند. اجتناب، انتظار اضطراب آلود و یا رنج و عذابی که رخ می دهد، به نحو چشمگیری مخل روال عادی زندگی فرد، شغل و یا تحصیل و یا فعالیت های اجتماعی او می باشد. در افراد زیر 18 سال، برای تشخیص این اختلال لازم است حداقل 6 ماه طول کشیده باشد.
در کودکان اضطراب ممکن است بصورت گریه و فغان کردن، تندخویی، میخ کوب شدن و یا چسبیدن به والدین بروز نماید. فوبی اختصاصی شایعترین اختلال روانی در زنان است. بیشترین سن شروع فوبی از طبیعت، خون، آمپول و جراحت در9تا5 سالگی است.در مقابل بیشترین سن شروع هراس موقعیتی (بجز هراس از ارتفاعات) اواسط دهه 20 است.
اسامی اشیاء یا موقعیت های ترس آور در فوبی اختصاصی به ترتیب عبارتند از حیوان، طوفان، بلندی، بیماری، جراحت و مرگ. فوبی اجتماعی نیز همانند فوبی اختصاصی است با این تفاوت که هراس ناشی از یک موقعیت جمعی یا انجام عملی که در آن فرد در برابر چشمان افرادی ناآشنا واقع می شود و یا احتمال موشکافی از سوی آنان وجود دارد، می باشد. اینان می ترسند به گونه ای رفتار کنند که تحقیر یا شرمنده شوند. حدود (یک سوم)بیماران مبتلا به فوبی اجتماعی، اختلال افسردگی ماژور دارند. بیشترین سن شیوع آن در سنین نوجوانی است.
درمان
هم روش های دارویی و هم غیر دارویی برای درمان فوبی به کار می روند.
دارو درمانی
برای دارو درمانی باید به پزشک متخصص روانپزشک(اعصاب و روان) مراجعه نمود.
چرا فوبی ؟
تعریف:
فوبی ترس دائمی از بعضی از اشیاء یا موقعیت ها که هیچ خطر واقعی برای شخص نداشته و بی تناسب با جدی بودن واقعی آنها اغراق آمیز شده است.فوبی از واژه یونانی فوبوس(نام خدای ترس یونان) گرفته شده است که با نقاب به صورت و زره بر تن برای ترساندن دشمنان در صحنه ظاهر می شود.فوبی ممکن است نه فقط به یک ترس مخصوص نسبت به اشیاء یا موقعیت ها دلالت کند بلکه ممکن است به یک الگوی کلی ترس و رفتار اجتنابی دلالت داشته باشد.تأثیر کلی که این نوع ترس بر روش کلی زندگی فرد دارد در ???? اسنیت را بر آن داشت که معتقد شود باید عبارت ترس های مربوط به ناایمنی نامشخص جایگزین ترس از مکان های سرباز شود اغلب افراد ممکن است ترس های بی دلیل کمی داشته باشند ولی در فوبی ترس ها جدید است افراد مبتلا غالباً می پذیرند که هیچ دلیلی وجود ندارد که از چنین شئ یا موقعیتی بترسند ولی اظهار می دارند که قادر نیستند خود را از آن رها سازند و اگر به جای اجتناب از موقعیت ترس آور،کوشش کنند بدان نزدیک شوند،اضطراب بر آنان مستولی شده ممکن است به احساس خفیف ناراحتی و فشار،تا حمله اضطرابی شدید منتهی گردد.فوبی انواع متعددی دارد از قبیل ترس از مکان های سرباز،ترس از مکان های سربسته،ترس از بلندی،ترس از تاریکی،ترس از شلوغی،ترس از بیماری،ترس از حیوانات و از این قبیل اما در DSMIII-R سه طبقه عمده فوبی ذکر شده است که عبارت از،ترس از مکان های سرباز،ترس اجتماعی،ترس ساده که در DSMIII-R ترس از مکان های سرباز به عنوان یک زیر گروه فرعی اختلال رعبی مورد توجه قرار گرفته است.به ویژه آن که یک جنبه از این اختلال به نظر می رسد که در بعضی از افراد ازحمله های رعبی ناشی می شود بدین معنی که اغلب در تاریخچ? زندگی افراد مبتلا به حمله های رعبی شیوع بسیار داشته است ولی چون بسیاری از محققان و متخصصان بالینی ترجیح می دهند که آن را تحت این عنوان(ترس از مکان های سرباز)به کار برند.
بررسیها نشان داده است که زنان بیش از مردان دچار ترس از مکان های سرباز می شوند. (آزاد- ????- ص ???)
البته در اضطراب فوبیک،اضطراب یک جزء مرکزی است مثل اختلال هراس بفرم مواج آزاد نبوده،بلکه مربوط به یک شئ،موقعیت یا عمل خاص می باشد.فوبی ها با برانگیختن اضطراب شدید در بیمار اغلب تا حد هراس،در موارد مختص برای هر فرد،مواردی که در حال عادی واکنش های هیجانی برانگیخته شده با آن متناسب نیست مشخص می باشند.بعلاوه،ممکن است در خیلی از بیماران اضطراب با احساس مسخ شخصیت همراه باشد هر چند این امر از خصوصیات اساسی علامت فوبیک نمی باشد.
علت:
به نظر فروید اضطراب می تواند واکنش دیگر در مقابل خطر باشد و کیفیت واکنشی بودن خصوصیت اولیه آن است.فروید اختلال فوبیک یا هیستری اضطراب به قول خود او را حاصل تعارض های روانی حل نشده دوره ادیپال کودکی می شمارد در سن پس از بلوغ چون انگیزه جنسی رنگ ممنوع خود را بطور قوی حفظ می کند تحریک آن سبب بروز اضطراب می گردد که بطور مشخص ترس از اخته شدن می باشد.آنگاه اضطراب ایگو را هشدار می دهد که به کمک واپس زدن در عمل خود موفقیت کامل پیدا نمی کند.کمک گرفتن از مکانیزم های فرعی ایگو ضرورت می یابد.موقع معاینه می توان دریافت که فوبیک رابطه مستقیم با ریشه تعارض اولیه داشته است.
منابع:
?- آسیب شناسی روانی(????)- دکتر حسین آزاد- نشر بعثت- چاپ اول
?-کاپلان،هارولد-سادوک،بنیامین(????)- نوروزها و اختلالات شخصیت- ترجمه نصرالله پورافکاری- نشر تابش- چاپ اول
آزادی در بیآرزوییست. «بودا»
فوبی عبارت است از ترس مبرم،مفرط و غیر منطقی از یک شىء، فعالیت و یا موقعیت که میل جبرآمیزی را برای اجتناب از آنها به وجود می آورد.چنین ترسی را خود شخص بسیار افراطی و غیر منطقی تشیص میدهد.رفتار اجتنابی با درجاتی از ناتوانی همراه است.
فوبوس(phobos)که یکی از خدایان یونای بوده،همیشه برای ترساندن دشمنان به یاری خوانده می شد و برای این منظور،شبیه اورا روی ماسکها و سپرها نقاشی می کردند.فوبوس،یا فوبیا تدریجا" به معنی«ترس و هراس»درآمد.
چون فوبی با مجموعه ای از اجزاء مربوط است در اصطلاح طبی آن را یک اختلال می خوانند.
سه نوع فوبی عمده وجود دارد:فوبی ساده(simple phobia)،فوبی اجتماعی(social phobia)وگذر هراسی(agoraphobia)
فوبی ساده
«فوبی ساده»عبارت است از:«ترس منفرد از یک شیءیا موقعیت واحد که منجر به اجتناب ار روبرو شدن با آن شیءیا موقعیت می گردد.» این ترس غیر منطقی و مفرط است،اما ناتوان کننده نیست؛زیرا به آسانی می توان از آن اجتناب کرد؛ مثلا" دوری از مار به هنگامی که شما در شهر زندگی می کنید.
وقتی روبرو شدن با یک شی" فوبیک غیر قابل اجتناب باشد،ممکن است ناتوانی شدید شود،مثل ترس از آسانسور برای کسی که مجبور است موقع رفتن به محل کار از آن استفاده کند.
فوبی ساده معمولا" با سایر علائم یا اختلالات روانپزشکی مثل افسردگی، همراه نیست.تازمانی که شخص فوبیک درمقابل شئ یا موقعیت فوبیک قرار نگیرد،مشخص نمی شود که در مقایسه با دیگران، دچار اضطراب بیشتر یا کمتر است.اما در مواجهه با شئ یا موقعیت ترساننده بیش از اندازه هراسان و ناآرام می شود و علائمی پیدا می کند که با حملهء هراس ارتباط دارد؛مثلا" تپش قلب،تعریق،احساس سرگیجه ودشواری در نفس کشیدن.شخص فوبیک حتی با اندیشیدن در مورد رویارویی احتمالی با محرک فوبیک،دچار ترس می شود.به این حالت،«اضطراب انتظار»ویا پیش بینی می گویند. این اضطراب سبب می شود که شخص از هر گونه موقعیتی که ممکن است محرک فوبیک در آن حضور داشته باشد،اجتناب کند.
اسامی معمول شایع ترین انواع فوبی ساده عبارتند از:ترس از حیوانات، بلندی،فضاهای بسته،پزشکان و دندانپزشکان،باد،طوفان،رعد و برق،صاهای بلند،رانندگی اتومبیل،پرواز با هواپیما،رفت وآمد با قطار زیر زمینی، تزریق آمپول،و خون.
فوبیهای ساده معمولا" در اوایل زندگی ظاهر می شوند.ترس از حیوانات تقریبا" همیشه قبل از بلوغ ومعمولا"در اوایل کودکی پدید می آید.سایر فوبیهای ساده ممکن است تا حدودی دیرتر ظاهر شوند،اما اکثرا"حداقل در نیمه ها تا اواخر دهة سوم عمر تکمیل می گردند.مورد استثنایی،«فوبی از بیماری»است که غالبا"در میانسالی دیده می شود.اگر این حالت پس از30سالگی ظاهر شود،ممکن است فوبی ساده نبوده،بلکه گذر هراسی یا علامتی از افسردگی باشد.
فوبیهای ساده در مرد وزن تقریبا"به یک اندازه دیده می شوند؛اما ترس از حیوانات در زنها بیشتر است وترس از بیماری در مردها.
به طور خلاصه فوبی ساده،اختلال نسبتا" خوش خیمی است؛به خصوص اگر مربوط به فوبی منفرد باشد و در دوران کودکی و نوجوانی پدید بیاید.هر چند ممکن است سالها دوام آورد، ولی به ندرت شدت می یابد و غالبا" بهتر می شود. همچنین با اختلالات روانپزشکی جدی هم همراه نیست.اضطراب فوبیک قابل مداواست و ناتوانی حاصل از آن نیز کم است؛ شئ یا موقعیت چه قابل اجتناب باشد و چه نباشد،حالت ترساننده خود را از دست می دهد
اضطراب زانک :
این آزمون دارای 20 سوال 4 گزینه ای بر مبنای نشانگان بدنی – عاطفی اضطراب تهیه شده است . به منظور ساختن این مقیاس از ملاکهای تشخیصی استفاده شده که با شایعترین ویژگیهای اختلال اضطرابی مطابق و هماهنگ هستند ، یعنی مصاحبه های بالینی مراجعین مضطرب را به صورت مشروح ضبط کرده و بعداً از تک تک موارد مطروحه در ساخت آزمون استفاده کرده اند .
دستورالعمل :
با توجه به حالات خود در هفته گذشته یکی از موارد ( هیچگاه یا بندرت / گهگاه / بیشتر اوقات / دائم یا تقریباً همیشه ) را انتخاب کنید .
1- بیشتر از حد معول احساس اضطراب و نگرانی می کنم .
2- بدون دلیل احساس ترس می کنم .
3- خیلی زود دچار ترس و وحشت می شوم .
4- احساس می کنم بند بند وجودم دارد از هم جدا می شود .
5- احساس می کنم که هیچ رویداد بدی اتفاق نخواهد افتاد .
6- احساس می کنم که ساق پاها و بازوهایم بی رمق و لرزان هستند .
7- بعلت دردهای گردن ، سر و پشت ناراحت هستم .
8- غش یا حالاتی شبیه به آن دارم .
9- براحتی نفس می کشم و مشکلی از این نظر ندارم .
10- احساس بی حسی و کرختی یا سوزش در انگشتان دست و پا می کنم .
11- از سوء هاضمه و درد معده در رنجم .
12- احساس ضعف می کنم و زود خسته می شوم .
13- احساس آرامش می کنم و می توانم به آرامی استراحت کنم .
14- احساس می کنم که قلبم تند می زند .
15- از فشارهای سرگیجه در رنجم .
16- از تکرر ادرار در رنجم .
17- عضلات دستها و پاهایم معمولاً سخت و داغ هستند .
18- صورتم داغ و برافروخته می شود .
19- براحتی به خواب می روم و شبها خوب می خوابم .
20- در خواب دچار کابوس ( بختک ) می شوم .
